SEFİA: Küçük modüler reaktörler, iklim değişikliğiyle mücadeleyi geciktiriyor

Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), “Küçük Modüler Reaktörler (SMRs)” raporunda, iklim kriziyle mücadelede alternatif bir araç olarak tanımlanan SMR’lerin modüler, güvenli, esnek ve ekonomik olduğu iddialarını ele aldı. Hazırlanan raporda SMR’lerin iklim hedefleriyle uyumlu bir enerji dönüşümünü sağlamada rüzgâr ve güneş gibi düşük maliyetli ve hâlihazırda ticari olarak kendini kanıtlamış yenilenebilir kaynakların gerisinde kaldığını vurgulandı.

Küresel seviyede kabul görmüş olan 1,5 derece hedefinin yakalanabilmesi için 2030 yılına kadar emisyonların çok hızlı bir biçimde azaltılması gerektiğinin altı çizilen raporda, SMR’lerin, uzun geçmişlerine rağmen hâlâ ticari olarak ve verimli biçimde işler hâle gelemediği, yaygınlaşamadığı belirtildi. Bugüne kadar dünyada yalnızca iki SMR’nin çalışır hâle getirilebildiği ve yıllar içinde birçok projenin teknik ve ekonomik sebeplerle iptal edildiği, bu yüzden SMR’lerin öne sürülen avantajlarının da test edilemediği ortaya koyuldu. Raporda SMR’ler hakkında yapılan analizden öne çıkan başlıklar şöyle:

“SMR’ler mevcut radyoaktif atık sorununu daha da karmaşıklaştırıyor”

SMR’ler, geleneksel reaktörlere kıyasla, 30 kat uzun ömürlü ve 35 kat da daha fazla düşük-orta düzey radyoaktif atık üretiyor. Doğal ve geri dönüştürülebilir değil, radyoaktif olarak çürüyebilen, bölünebilir malzemeleri kullanıyor. Çalışmalar, SMR’lerin uzun vadede radyoaktif atık üretiminin yönetim gereksinimleri ve bertaraf seçenekleri açısından geleneksel reaktörlerden daha geride kaldığını gösteriyor.

“SMR’ler ekonomik olarak rüzgâr ve güneş ile rekabet edecek güce erişemiyor”

Nisan 2023 tarihli seviyelendirilmiş maliyet analizinde (ömür boyu maliyet/enerji üretimi), geleneksel nükleer enerji tesislerinde birim enerji başına maliyet 141-221 dolar/MWh; rüzgâr ve güneş için maliyet ise sırasıyla, 24-75 dolar/MWh ve 24-96 dolar/MWh olarak hesaplanıyor. ABD’deki NuScale projesindeki reaktörlerin 2029’a kadar birim enerji maliyetinin 58 dolar/MWh olacağı öngörülüyor. Buna karşılık diğer yenilenebilir enerji çözümlerinde maliyet hem zaman içinde geriliyor hem de NuScale reaktörlerine kıyasla çok düşük seviyede kalıyor.

“SMR’lerin inşaat süreleri uzun, maliyetleri ise yüksek”

SMR santrallerinin işletme maliyetleri, geleneksel nükleer reaktörlere kıyasla daha düşük termal verimli olmasından dolayı, yüksek ve birçok reaktör beklenen kârı sağlayamadığı için kapatılıyor. Daha düşük miktarda elektrik üretiminin daha az gelir getireceği ve inşaat maliyetlerinin bunun çok daha üstünde kalacağı da tartışılıyor. Bu ekonomik dezavantaj nedeniyle SMR’ler faaliyete geçmeden kapanıyor ve ticarileşemiyor. Dünya genelinde geliştirilmekte olan 70’ten fazla girişimin neredeyse hepsi tasarım aşamasında bulunuyor.

Analiz yazarlarından Taylan Kurt, Ulusal Enerji Planı’nda 2035 yılına kadar Türkiye’de toplam kurulu nükleer kapasitesinin 4,8 GW’tan 7,2 GW’a yükseltilmesinin hedeflendiğini söyledi . Taylan Kurt “Ulusal Enerji Planı’nın duyrulduğu günden bu yana gerek kamu gerek özel sektör tarafından, SMR kurulumunu destekleyen açıklamalar yapılıyor. Enerjide dışa bağımlılığı sonlandırmak üzere mevcut nükleer kapasitesinin SMR’lerle desteklenmesi hedefleniyor. Fakat en güncel bilimsel araştırmalar SMR projelerinin iklim krizi karşısında güvenilir ve düşük maliyetli bir çözüm olmadığını ortaya koyuyor.” dedi.

SEFiA Direktörü Bengisu Özenç de, “Nükleer kapasite inşasında geriden gelip hızlı bir atılım yapmak niyetinde olan Türkiye’nin, nükleer endüstrisi tarafından önemli bir pazar olarak değerlendirildiğini söylemek mümkün. Eylül ayının başında açıklanan Orta Vadeli Program ve yakınlarda meclise sunulan, 2028 yılına kadar da Türkiye’nin kalkınma perspektifini çizen 12. Kalkınma Planı dâhilinde, ödemeler dengesi önlemleri ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik önlemler arasında nükleer güç santralleri  ve ilave kapasite olarak SMR girişimleri yer alıyor. Bu noktada, maliyetleri ve güvenlik riskleri ortada olan SMR teknolojisinin, özellikle Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını artıracağı da göz önünde bulundurulduğunda; bu kadar iddialı bir şekilde enerji kapasitesine dâhil edilmesinin sakıncaları üstünde durmak gerekiyor.” dedi

Küçük Modüler Reaktörler (SMRs) nedir?

Küçük Modüler Reaktörler (SMR’ler), birim başına 300 MW’ye varan –geleneksel nükleer reaktörlerinin yaklaşık üçte biri oranında ve yılda aşağı yukarı 300 bin evin elektriğini karşılayacak– güç kapasitesine sahip gelişmiş nükleer reaktörler olarak tanımlanıyor. Geleneksel reaktörlerde olduğu gibi SMR’lerde de enerji üretimi temel olarak nükleer fisyona dayanıyor. Başta endüstriyel kullanım olmak üzere elektrik üretimi, hibrit enerji sistemleri kurulumu, ısıtma, su-tuzdan arındırma, buhar ve hidrojen üretimi gibi farklı uygulamalara yönelik olarak geliştiriliyor.

SEFiA nedir?

SEFiA, Türkiye’nin düşük karbonlu ekonomiye geçişi ve iklim değişikliği ile mücadelesi başta olmak üzere, sürdürülebilir ekonomi ve sürdürülebilirliğin finansmanı alanlarında bağımsız çalışmalar yapmak üzere kurulmuş, araştırma odaklı bir sivil toplum kuruluşudur. Araştırma konuları arasında alternatif düşük karbonlu ekonomi politikalarının etki analizi, küresel finans akımlarındaki iklim değişikliği ile mücadele doğrultusunda yaşanan dönüşümün takibi ve analizi, iklim değişikliği ve enerji dönüşümü kaynaklı ekonomik ve finansal riskler gibi konular yer alır.

Ulusal ve uluslararası işbirlikleri yoluyla sürdürülebilir ekonomi ve sürdürülebilirliğin finansmanı konularında veri ve bilgi üretmeyi, bu konularda çalışacak araştırmacı kapasitesini geliştirmeyi hedefler. Çalışmalarında akademik bütünlükten ödün vermez. Bünyesinde bulundurduğu uzman kapasitesi ve konusunda uzman araştırmacılarla yürüttüğü çalışmalar yoluyla düşük karbonlu ekonomi politikalarının tasarımına katkı vermeyi ve nihai hedef olarak da bu politikaların uygulanmasına yönelik gerekli iletişimin yapılmasını sağlar.